Weet je dat wortels oorspronkelijk helemaal niet oranje waren, maar wit? De eerste wortels kwamen in de zeventiende eeuw met boten van de V.O.C. vanuit het Midden-Oosten naar Nederland. Inventief als de Nederlanders zijn, kregen de boeren het met kruisingen voor elkaar de oranje kleur te kweken. Niet verwonderlijk dat deze oranje wortels met hun nationale kleurtje aan Willem van Oranje werden opgedragen. Wereldwijd staan oranje wortels nog steeds bekend als โDutch carrotsโ.
Lekker en gezond
Uit de hand zijn ze knapperig en fris als je je tanden erin zet, gekookt of gestoofd zacht en zoet. Wortels zijn met hun lichtzoete smaak goed bij vis, vlees, zuivel en andere groenten te combineren en worden daarom veel in de keuken gebruikt. Ze zijn altijd lekker: rauw, geroosterd, geraspt, gepoft, gekookt, gebakken of gewokt. Het zijn subtiele smaakmakers in stoofpotten, ovenschotels en soepen. De wortel is een veelzijdige groente die met een fikse dosis bรจtacaroteen en vitamine A erin ook nog eens goed is voor onze ogen, haar en huid. Dat niet alleen, met vitamine B en C en mineralen zoals ijzer, kalium en calcium stimuleren penen het immuunsysteem en worden ze geacht een preventieve werking te hebben, zelfs tegen uv-straling van de zon. Voor een hele rij gangbare aandoeningen zijn de licht verteerbare wortels en wortelsap heilzaam, volgens voedingsdeskundigen. Lekker en gezond gaat hier zeker op!
Alle kleuren van de regenboog
Er zijn verschillende typen wortels. Bospeen of waspeen zijn lange, fijne wortels die je in de winkel ziet liggen met het frisgroene loof er nog aan. De winterpeen, onder andere de Flakkeese en Berlicummer, wordt ook veel gebruikt in de Nederlandse keuken. Van deze dikke wortels wordt de traditionele wortelstamppot gemaakt. Er zijn ook anders gekleurde wortelen. De oorzaak van de kleuren zijn de fytonutriรซnten in de wortel, met allemaal eigen gezondheidsvoordelen. De gele wortel is een winterwortel met hele zachte, hartigere smaak. De paarse en zwarte wortel bevatten een hoog gehalte anthocyanen, antioxidanten die ontstekingen kunnen verminderen, hartaandoeningen en bepaalde vormen van kanker kunnen voorkomen. Lycopeen in rode peentjes en falcarinol en falcarindiol in witte wortelen hebben soortgelijke eigenschappen. Die stofjes zorgen ook voor net een andere smaak, al proef je in elke variant de wortel an sich.
Wortelteelt
Wortels worden op verschillende manieren geteeld. De Parijse broei of Parijse markt is de vroegste wortelsoort en is niet lang, maar bolrond. Daardoor zijn deze wortelen geschikt om in zwaardere grond te telen. De Nantes is een zachte maar knapperige wortel met amper een kern en veel vocht, waardoor deze goed gebruikt kan worden om sap van te maken. Om lekker lang en recht naar beneden te kunnen groeien, vragen wortelen een lichte bodem met een goede structuur. Er wordt gekozen voor ruggenteelt of beddenteelt. Raadzaam is om de grond om te ploegen of te spitten, zodat de bodem diep genoeg los genoeg is. Als je wortels zaait op grond waar van tevoren een goed bemest gewas heeft gestaan, hoef je de bodem niet meer te bemesten. De bodem is voor de wortel dan rijk genoeg. De wortelteler zal voor het zaaien de ruggen of bedden frezen. Zaaien wordt van begin februari tot half juni gedaan. Het fijne zaad wordt niet dieper gezaaid dan een halve tot een centimeter. Wortels worden geteeld naar verschillende teelwijzen: een bedekte vroege teelt, een onbedekte vroege teelt, een zomerteelt en een herfsteelt en een onderdekkersteelt. In geval van de onderdekkersteelt worden de wortels in de wintermaanden afgedekt met plastic folie en stro, om na de winter tot in mei geoogst te worden. Het oogsten wordt ook wel rooien genoemd. Dit wordt met verschillende rooitechnieken gedaan, zoals met een klembandrooier of een beddenrooier. Geoogst komen de volgende maten voor: de fijne peen, middelgrove peen, grove peen, B-peen, C-peen en D-peen, qua gewicht oplopend van 12-150 gram tot meer dan 400 gram. Sommige grove penen worden als veevoer geteeld.
